Dynia jest jednopienną roczną rośliną z rodziny dyniowatych . Większość gatunków z tego rodzaju występuje w Meksyku, na samym południu USA, w Gwatemali i Hondurasie. Uprawia się dynię olbrzymią i dynię piżmową . Znaczenie lecznicze ma głównie pierwszy gatunek. Dynia olbrzymia jest roczną rośliną o cylindrycznej, rozgałęzionej, dętej, ścielącej się łodydze. Liście sztywne, przeważnie 5-klapowe z zaokrąglonymi klapami. Korona lejkowata o płatkach odgiętych; zrośnięte pylniki mają kształt stożkowaty; znamię żółte. Owoc kulisty, spłaszczony lub wydłużony, różnej barwy, ważący 60—80 kg i więcej. Szypułka bez wypukłych prążków. Miąższ owocu delikatny, soczysty, pomarańczowy lub biały. Nasiona duże, gładkie, białe lub brązowe. Masa 1000 nasion co najmniej 1000 g. Miąższ owocu zawiera 4,3—7,9% cukrów (niektóre odmiany do 15%), pektyny, sole potasu, wapnia, magnezu i żelaza, witaminy C, B_lt PP i karoten; nasiona zawierają 36—52% tłuszczu, fitosterole, żywice, kwasy organiczne i kukurbitacyny działające przeciwgrzybiczo. Dynię jada się surową, gotowaną, smażoną, pieczoną lub marynowaną. Indianie jedzą smażone kwiaty. Dynia jest doskonałą rośliną pastewną. Dynia stosowana jest przy stwardnieniu tętnic, surowa — przy zaparciach. Kaszę jaglaną, ryż i mannę z ugotowanym miąższem dyni włącza się do diety przy obrzękach na tle choroby sercowo-naczyniowej, przy chorobach nerek, wątroby i pęcherza moczowego, nadciśnieniu i zaburzeniach w przemianie materii.

Dereń właściwy  jest wysokim krzewem lub drzewem (3—9 m wysokości) z rodziny dereniowatych. Rośnie dziko na Krymie, Kaukazie i w Azji Środkowej, uprawiany jest w Azji Mniejszej, Europie Zachodniej i ZSRR (południowe rejony). Ma liście naprzeciwległe, szeroko- eliptyczne lub jajowate, zaostrzone, z charakterystycznym, pierzastym unerwieniem i łukowatymi nerwami bocznymi. Kwitnie w kwietniu przed rozwinięciem się liści. Kwiaty 4-krotne, obu- płciowe (czasem męsko sterylne), żółte, zebrane po 15—20 w bal- dachy. Zapylenie sąsiedzkie (między różnymi kwiatami tej samej odmiany. Owoce zbiera się podczas suchej pogody, przechowuje przesypane cukrem, zamrożone lub wysuszone. Plon świeżych owoców z jednego drzewa do 100 kg. Dereń rozmnaża się za pomocą nasion, sadzonek, odkładów, odrostów korzeniowych lub szczepienia na siewkach dziko rosnących osobników. Rozstawa sadzenia na plantacjach 6X8 m. Dereń prowadzi się w formie krzaczastej, rzadziej piennej.rośliny), możliwe też samozapylenie jeszcze w pączkach. Owoce wiszące, podługowate, jaskrawoczerwone, lila lub żółte. Owocem jest soczysty pestkowiec, u odmian uprawnych ważący do 5 g. Dojrzewa w sierpniu — wrześniu. Smak owoców cierpki, kwaśny, poprawia się po przymrozkach. Owoce dereniu zawierają 1,5—2,9% kwasów organicznych (głównie jabłkowego), 0,6% garbników, 7—9% cukrów, do 105 mg% witaminy C i witaminę P. Nasiona zawierają do 34% tłuszczu (używany do wyrobu mydła). Owoce przerabia się na sok, konfitury, powidła, kisiele, kompoty, marynaty, pastiłę, nadzienie do cukierków, napoje, syropy, nalewki i wina, a przejrzałe jada na surowo. Korowina stanowi surowiec do chałupniczego wyrobu barwnika żółtego, owoce — barwnika oliwkowego i czarnobrązowego. Korowina i liście zawierają garbniki. Trwałe drewno nadaje się dobrze do politurowania, do produkcji drobnych wyrobów i czółenek tkackich, z gałązek wyplata się kosze. W celach leczniczych stosuje się owoce dereniu przy schorzeniach żołądkowo-jelitowych. Odwar i napar z owoców, rozgniecione owoce, roztarte z miodem lub żółtkiem jaja podaje się przy biegunce. Dereń zalecany jest w przypadku zaburzeń przemiany materii, niedokrwistości, podagry i chorób skórnych. Konfitury używane są przy przeziębieniu i bólach żołądka. Napar z ulistnionych gałązek jest środkiem żółci- i moczopędnym. Nalewka z kwiatów, sok i napar z owoców stosuje się w lecznictwie ludowym przeciw febrze (gorączce), korę — jako środek wzmacniający i pobudzający. Świeże korzenie używane są w homeopatii do leczenia malarii. W Japonii i Chinach analogiczne zastosowanie lecznicze znajduje dereń lekarski

Chrzan pospolity jest wytrzymałą na mróz byliną z rodziny krzyżowych, o grubym, mięsistym korzeniu i wzniesionej, rozgałęzionej łodydze wysokości 0,5—1,5 m. Liście odziomkowe duże, podłużne lub podługowato- owalne, całobrzegie, liście łodygowe dolne pierzasto wcinane, liście środkowe podługowatolancetowate, a górne równowąskie, prawie całobrzegie. Łodyga kwiatostanowa cienka, słabo ulistniona. Drobne, białe kwiaty są zebrane w groniaste kwiatostany. Kwitnienie w czerwcu. Kwiaty pachną silnie, podobnie do lewkonii. Owocem jest podługowata lub kulista łuszczynka z 4—8 nasionami. W stanie dzikim spotyka się chrzan w całej europejskiej części ZSRR, na Kaukazie i Syberii. Rośnie dziko w Polsce. Zaczęto go uprawiać po raz pierwszy w Niemczech. Obecnie uprawiany jest w Europie Zachodniej, Azji, Ameryce Północnej, na Jamajce i w Chile, w ZSRR — wszędzie w ogrodach. Prace hodowlane zapoczątkowano w krajach nadbałtyckich. Miejscami skupuje się masowo chrzan zbierany z naturalnych stanowisk. Na Syberii i Sachalinie występuje jako chwast A. sisimbrioides Cajand., zbliżony pod względem zalet do chrzanu uprawianego. Znaczenie gospodarcze i lecznicze. Jada się głównie korzenie surowe, suszone, gotowane i konserwowane. Liści używa się jako przyprawy do solonych i konserwowanych warzyw. Chrzan jest dobrym środkiem przeciwszkorbutowym. Jego liście i korzenie zawierają do 100 mg% kwasu askorbinowego, znaczną ilość witamin z grupy B oraz karotenu, sole mineralne (wapnia, potasu i fosforu) oraz glikozyd — sinigrynę.
Stwierdzono bakterio- i grzybobójcze działanie chrzanu, uwarunkowane zawartością produktów rozpadu sinigryny. Aby zapobiec psuciu się produktów, przesypuje się je rozdrobnionymi korzeniami chrzanu lub okłada liśćmi.

Por (A. porrum L., 2n = 32) jest rośliną dwuletnią lub byliną pochodzącą z obszaru śródziemnomorskiego (według szeregu auto­rów ojczyzną pora jest Azja Południowo-Zachodnia). Liście dłu­gie, lancetowate, płaskie, rozłożone wachlarzowato. Nibyłodyga (podłużna cebula) prosta, żebrowana, zgrubiała. Dorosła roślina ma 9—13 liści. Kwiatostan — kulisty baldach. Roślina wymaga intensywnego oświetlenia i długiego dnia. Por uprawiany jest powszechnie w Europie Zachodniej (Francja, Holandia, Dania, NRD, Bułgaria i in), na południu europejskiej części ZSRR i na Zakaukaziu; używany był w starożytnej Grecji i starożytnym Rzymie. Nibyłodyga pora zawiera 13—14% suchej masy, 10—12% węglo­wodanów, 1,5—2% białka, 4—5 mg% witaminy C, sole potasu, sodu, wapnia, żelaza, fosforu i siarki. Liście zawierają 28—50 mg% witaminy C, ponadto witaminy Bj (9 mg%), B₂, PP i karoten. Pod­czas przechowywania zawartość witaminy C w nibyłodygach wzra­sta do 75—85 mg%. Spożywa się młode liście i nibyłodygi (świeże, gotowane, konserwowane, duszone i solone); odznaczają się przyjemnym, mało ostrym smakiem i nadają specyficzny aromat sałatom i bulionom mięsnym. Lecznicze właściwości pora, jak i innych gatunków cebuli, zna­ne są od bardzo dawna. Por stosowany jest przy gośćcu, stwardnieniu tętnic, fizycznym i psychicznym przemęczeniu, zaburzeniach przemiany materii, otyłości, chorobach wątroby, kamicy moczowej, podagrze i jako środek moczopędny; dobrze wpływa na trawienie, zwiększa apetyt i poprawia czynność wątroby. Suro­wego pora nie powinny spożywać osoby chore na zaawansowany nieżyt żołądka i dwunastnicy. Na dużą skalę uprawia się por z rozsady dwumiesięcznej, wy­produkowanej w inspekcie. Wysadza się ją na pole w maju w roz­stawie 70X20 cm. Przed orką jesienną stosuje się 80 t nawozów organicznych na 1 ha, a wiosną — nawozy mineralne. W okresie wegetacji plantacje odchwaszcza się i nawadnia trzykrotnie.

Cebula wielopiętrowa  jest byliną rosnącą dziko w ałtajskiej taj­dze. Uprawiana jest na zachodniej Syberii, w Igarce, Magadanie, Narjan-Marze, Turuchansku i innych miastach Północy, a miejscami w obwodach moskiewskim i leningradzkim. Na łodydze kwiatonośnej tworzy się od 2 do 4 pięter cebulek powietrznych ostrym smaku (średnia masa cebulki z pierwszego piętra 8,5 g). Nasion nie zawiązuje. Liście zawierają do 90 mg% witaminy C, 2,5—5,7 mg% karotenu, witaminy Bi, B₂ i PP. Spożywa się liście cebulki (przyprawa do pierwszego i drugiego dania, chłodników mięsnych i jarzynowych, sałat i marynat); zielonymi liśćmi przybiera się zakąski (kawior, grzyby, rybę w galarecie i in.). Cebula wielopiętrowa rośnie na jednym miejscu 4—5 lat. Plon liści dochodzi do 30—40 t z 1 ha, cebulek powietrznych — do 10 t z 1 ha, cebul — 12—15 t z 1 ha. Cebula ta nadaje się do zimowego pędzenia w szklarni. Uprawia się ją jako roślinę roczną lub wieloletnią.

Cebula zwyczajna (jest najpowszechniej uprawianym gatunkiem cebuli, dwu-, trzy- lub czteroletnim, pochodzącym z Azji Środkowej. System korzeniowy wiązkowy. Liście skrętoległe, dęte. W pierwszym roku tworzy się cebula, w drugim roku lub później roślina kwitnie i owocuje. Kwiatostan – baldach, składa się z 50—200 (i więcej) kwiatów. Kwiaty drobne, biało-zielonkawe. Pręcików 6, słupek 1. Kwiaty zapylane są obcym pyłkiem (lipiec — sierpień) głównie przez pszczoły (rzadziej przez muchówki), które odwiedzają nektarniki umieszczone u nasady trzech wewnętrznych pręcików; może przy tym zajść i samozapylenie. Cebula owocuje w sierpniu — wrześniu. W strefie czarnoziemnej ZSRR nasiona większości odmian otrzymuje się w trzecim roku życia roślin. Masa 1000 nasion 2,8—3,7 g. Cebule są płaskie, wydłużone lub kuliste, białe, żółte, brązowe lub fioletowe zależnie od barwy suchych łusek zewnętrznych; pod 2—3 suchymi łuskami znajdują się soczyste warstwy, utworzone przez zgrubiałe pochwy liściowe. Cebula zwyczajna nie jest znana w stanie dzikim. Największe powierzchnie uprawy znajdują się w ZSRR i USA, ponadto na znaczną skalę uprawiana jest w Japonii, Afryce i krajach euro­pejskich (Polska, Bułgaria, Hiszpania, Francja, Włochy i in.). Szczególnie duże są odmiany z grupy hiszpańskiej — ssp. australe proles hispanicum Trophymetz. W Związku Radzieckim najbar­dziej rozpowszechnione są następujące odmiany: ostre — Biesso- nowskoj, Pogarskij, Rostowskij riepczatyj; półostre — Trigunow- skij i Biełozierskij; słodkie — Kata, Ispanskij 313, Johnson 4 i in.

Uprawa cebuli znana jest od przeszło 4000 lat przed naszą erą. Pierwotny ośrodek uprawy znajduje się w Azji Środkowej i Po­łudniowo-Zachodniej, gdzie występuje duża liczba odmian ende­micznych. Tu również rosną dziko spokrewnione z cebulą gatunki: A. pskemense B.Fedtsch. (Ałtaj), A. vavilovii M.Pop. et Wed. oraz inne. W Azji Południowo-Zachodniej znajduje się nieduży wtórny ośrodek kształtowania się form cebuli, powstały na 2000 lat przed naszą erą. Z Persji sprowadzono cebulę do Egiptu i Grecji.

W starożytnym Egipcie cebula zwyczajna była szeroko rozpo­wszechnioną, ale obcego pochodzenia rośliną warzywną. Od sta- roegipskiej nazwy cebuli — badjar, pochodzi jej starodawna na­zwa europejska. W Egipcie zachowało się wiele starych rysunków cebuli.
W Rosyjskim Ludowym Zielniku, opublikowanym w 1871 r., podkreślono znaczenie cebuli jako środka zapobiegającego „naj­bardziej zaraźliwym chorobom i morowemu powietrzu”.
Zależnie od odmiany cebule zawierają 13—20% suchej masy, 4,5% białka, 2,4—14% cukrów, 12—16 mg% olejku eteryczne­go nadającego im ostrość, inulinę, fitynę, enzymy, saponiny, 2—13,9 mg% witaminy C, 0,6—1,14% soli mineralnych (potasu, fosforu, żelaza i in.); liście zawierają 25—90 mg% witaminy C, 1,3—5,9 mg% prowitaminy A, witaminy B_x, B₂ i PP oraz fitoncydy; 50—70 g liści zaspokaja dobowe zapotrzebowanie na witaminę C.

Cebule spożywa się surowe, ugotowane, smażone, zakonserwo­wane i w postaci suszu. Suche zewnętrzne łuski cebuli zawierają cenny flawonoid kwercetynę (1,3%), o właściwościach rutyny, sto­sowaną do farbowania jedwabiu, wełny, lnu i bawełny.

Przemysł farmaceutyczny w ZSRR używa cebuli do produkcji leczniczych preparatów działających bakteriobójczo i przeciw- szkorbutowo. Dostarcza on na rynek wyciąg alkoholowy z cebuli — Alliłczep, działający bakteriobójczo i pobudzająco na czynność wydzielniczą jelit. Preparat ten jest przepisywany przy osłabie­niu napięcia jelit, cukrzycy, biegunkach, stwardnieniu tętnic z objawami nadciśnienia i bez nich. Mieszaniny wyciągu z cebuli i gliceryny (preparat Alliłglicer) używa się do leczenia zapalenia pochwy wywołanego przez rzęsistka. Fitoncydy cebuli wdycha się w celu leczenia anginy, ropni płuc, nieżytów grypowych, nieży­tów nosa. Cebulę używa się przy hipo- i awitaminozach, nalewkę alkoholową — przy zaparciach i kamicy moczowej, świeży sok — przy żylakach odbytu i nieżycie jelit. Znane jest jej działanie przeciwrobacze, moczopędne i obniżające ciśnienie krwi.

Miazga ze świeżej cebuli i sok leczą rany, oparzenia, odmroże­nia, wrzody, urazy, gościec, wysypki, a także odciski, brodawki, piegi i wągry. Sok (najlepiej z miodem) pije się przy kaszlu, za­paleniu oskrzeli i kokluszu.

Tampony z tartej cebuli w gazie lub wacie wkłada się na 15 minut rano, w dzień i wieczorem w nozdrza przy grypie. Miazgę z tartej cebuli i tartych jabłek z miodem zaleca się przy stward­nieniu tętnic mózgu.

W Indiach cebula uważana jest za środek pobudzający, moczo­pędny i wykrztuśny, a ponadto stosowana przy nieżytach nosa. Chociaż cebula odznacza się doskonałymi właściwościami leczni­czymi, to jednak należy pamiętać, że nadmierne jej używanie może okazać się szkodliwe w przypadkach ciężkich chorób nerek, wątroby, żołądka i serca.

Plon dymki wynosi 7—12 t, plon cebul 10—25 t i więcej z 1 ha. Baldachy zbiera się wówczas, gdy pęknie 3—5% torebek. Plon nasion wynosi 0,5—1 t z 1 ha. W gospodarstwach nasiennych za­leca się stosować między odmianami izolację przestrzenną wy­noszącą co najmniej 400 m.

Cebula i czosnek należą do rodziny liliowatych. Są to roczne, dwuletnie i wieloletnie rośliny zielne. Uprawiane są wszędzie. Liście od dętych (pustych wewnątrz) do taśmowatych, rynienkowatych i płaskich, ściśle osadzonych na skróconej łodydze (piętce). Kwiatostan — baldach, osłonięty przed rozwinięciem się błoniastą okrywą, osadzony jest na szczycie łodygi kwiatonośnej (głąbika); składa się z kwiatów lub cebulek powietrznych. Kwiaty drobne, obupłciowe, na długich szypułkach, zielonkawe, białe, fioletowe, różowe, żółte, białawo-zielone lub innej barwy. Zapylane są obcym pyłkiem przez pszczoły i muchówki. Owocem jest trójgraniasta, trójkomorowa torebka. Znanych jest ponad 400 gatunków czosnku i cebuli, rozprzestrzenionych na półkuli północnej. W ZSRR rośnie około 230 gatunków, głównie w Azji Środkowej, na Kaukazie i Syberii, rzadziej w europejskiej części i na Dalekim Wschodzie.

Bylica (Artemisia L.) jest rodzajem z rodziny złożonych (Compo- sitae Gaertn.; Asteraceae Dumort.). Jedni autorzy wyprowadzają nazwę łacińską rodzaju od rzymskiego artemis, co oznacza „zdro­wie”, inni wiążą ją z Artemidą, grecką boginią łowów i wydawa­nia potomstwa. Bylice to byliny, rzadziej rośliny roczne lub niskie półkrzewy ze zdrewniałym korzeniem. Owłosienie pajęczynowato- -wełniste lub filcowate. Kwiaty drobne, obupłciowe, zebrane w małe koszyczki, a te zebrane w grona. Znanych jest około 400 gatunków rosnących głównie na półkuli północnej, w ZSRR — około 170 gatunków spotykanych prawie wszędzie, ale najszerzej rozpowszechnionych na stepach i półpustyniach Azji Środkowej, Kazachstanu i częściowo na Kaukazie.

Spośród gatunków uprawianych w różnych krajach znaczenie lecznicze mają: bylica boże drzewko (A. abrotanum L., 2n = 18),

bylica piołun (A. absinthium L., 2n = 18), bylica cytwarowa (A. ci­rca Berg., 2n = 18), bylica estragon (A. dracunculus L., 2n = 18, 36, 54, 72), A. kurramensis Quazilbash (2n = 18, 36), bylica nad­morska (A. maritima L. s. 1., 2n = 18, 36, 54), bylica pontycka {A. pontica L., 2n = 18) i bylica pospolita (A. vulgaris L., 2n = 16, 18, 36, 54).

Właściwości lecznicze bylic znane były od dawna. „Geoponiki” zalecały pić podczas prac polowych nalewkę lub odwar bylicy, aby uniknąć udaru słonecznego.

W Rosji bylicą odymiano pomieszczenia podczas epidemii. Zale­cano bylicę przy chorobach przewodu pokarmowego, malarii, cho­robach wątroby, żeńskich narządów płciowych, jako środek prze- eiwrobaczy i żółciopędny.

Pod turecką nazwą „jemszan”, „jewszan” bylica jest wspomnia­na w Kronice Ipatjewskiej i Wołyńsko-Galicyjskiej. W lecznictwie ludowym stosowano bylicę w celu poprawienia apetytu i trawienia (wódka, nalewki, wermut). Suchymi liśćmi i pędami bylicy przy­prawiano pieczone i duszone tłuste potrawy (zwłaszcza z kaczki i gęsi). Gałązki bylicy stosowano przeciw pchłom, pluskwom, ka­raczanom i po prostu „dla zapachu”.Bylicę zawierają znaczne ilości olejków eterycznych, flawono- idy, kumaryny, seskwiterpenowe laktony, witaminy, kwasy orga­niczne, cukry, śluzy i niedużą ilość alkaloidów. Niektóre gatunki zawierają w olejkach eterycznych azuleny; cyneol zawarty w olej­kach eterycznych wielu bylic warunkuje ich właściwości przeciwrobacze. Kompleks frakcji polifenolowych ma wpływ żółciotwór. Występowaniu kwasu izowalerianowego przypisać można uspokajające działanie niektórych gatunków by­licy. Różnorodność składu chemicznego zapewnia szeroki zakres działania terapeutycznego i powszechne stosowanie bylic w lecznictwie ludowym. Bylica boże drzewko jest półkrzewem wysokości 80 cm, sadzo­nym w parkach na południu ZSRR. Rośnie w południowo-wschod­niej Europie, Iranie i w Azji Mniejszej, uprawiany jest w Europie Południowej i USA. Łodygi są rozgałęzione, gęsto ulistnione, dolne liście podwójnie pierzaste o bardzo wąskich odcinkach, środkowe i górne pojedyn­czo pierzaste, równowąskie. Kwiaty zielonkawożółte w prawie ku­listych koszyczkach zebranych w grona. Roślina zawiera olejek eteryczny o zapachu cytrynowym, go­rycz, alkaloid abrotaninę, żywicę, związki kumarynowe, flawono- idy, kwasy organiczne i garbniki. Młode pędy służą do aromaty­zowania keksów, wyrobów cukierniczych i likierów. Esencję sto­suje się w homeopatii przy niedokrwistości i skazie limfatycznej. Kłącza używane są do leczenia padaczki i gruźliczego zapalenia opon mózgowych. Bylica piołun (piołun) jest byliną do 1—2 m wysokości, o pionowym korzeniu, rozpowszechnioną w strefie umiarkowanej Eu­razji i w Afryce Północnej, zawleczoną do Ameryki Północnej i Południowej. Uprawia się ją w Europie Środkowej i Południo­wej, w USA (głównie w stanach Michigan i Indiana) i w Brazylii.Łodygi są wzniesione, w górnej części rozgałęzione, z lekka że­browane. Wszystkie części rośliny szarawozielone, miękkie w do­tyku, pokryte szarym, filcowatym owłosieniem. Liście odziomko­we podwójnie lub potrójnie pierzastosieczne, liście łodygowe pod­wójnie pierzastosieczne, górne — mniejsze. Kwitnienie w lipcu — sierpniu. Kwiatostany — kuliste, zwisające koszyczki zebrane w grona tworzące wiechę. Kwiaty rurkowate, żółte, wewnętrzne obupłciowe, zewnętrzne żeńskie. Pręcików 5, słupek 1 z dwoma znamionami. Owocem jest brunatnawa, podługowata niełupka bez wieńca włosków. Masa 1000 niełupek około 0,1 g. Jedna roślina może wykształcić do 100 000 niełupek.
Cała roślina jest gorzka. Dla celów leczniczych zrywa się lub ścina liście bez ogonków przed kwitnieniem roślin, ziele (wierz­chołki pędów) ścina się sierpami lub nożami na początku kwitnie­nia. Wydajność suchego surowca 24—25% (okres przechowywania do dwóch lat).
Piołun jest rośliną przyprawową i leczniczą. Kwitnące pędy słu­żą do sporządzania napojów i przyprawiania niektórych potraw. Olejek eteryczny (zawartość do 2%) używany jest w produkcji win — wermutu. Antyczni autorzy wysoko cenili lecznicze właściwości piołunu. Lonicerus radził dodawać go do różnych potraw jako środek sprzyjający trawieniu, rozgrzewający i wydalający trucizny oraz żółć. Awicenna przypisywał piołunowi właściwości żółciopędne, moczopędne i przeciwgorączkowe, uważał go także za środek żołądkowy i regulujący miesiączkowanie. Piołun ugotowany z ryżem i przyprawiony miodem Awicenna zalecał przeciw robakom, przy zatruciu grzybami i przeciw obrzękom, a opatrunki z piołunem i kompresy — przy chorobach uszu. W salerneńskim kodeksie zdrowia wspomniano o stosowaniu przeciw obrzękom opatrunków z roztartym piołunem i o jego leczniczym działaniu w przypad­kach kamicy moczowej oraz paraliżu. Na Rusi uważano sok piołunu za środek gojący rany i oczysz­czający krew. Odwar z majowego piołunu pito przy gorączce z dreszczami, żółtaczce, wodnej puchlinie, chorobach wątroby, pę­cherza moczowego i śledziony, bezsenności, omdleniach, wymio­tach, biegunce, duszności i zapaleniu jelit, a w połączeniu z lewa­tywami czosnkowymi stosowano przeciw glistom obłym i owsikom.

Brukiew (Brassica napus var. rapifera L., B. napobrassica Mili., 2n = 38) jest dwuletnią rośliną z rodziny krzyżowych (Cruciferae Juss.; Brassicaceae Burnett). Powstała na wybrzeżu śródziemno­morskim w wyniku spontanicznego skrzyżowania się liściowej ka­pusty z rzepą i podwojenia licz­by chromosomów w zygocie. Nie jest znana w stanie dzikim. U- prawia się ją w większości kra­jów Europy, Ameryce Północ­nej, Argentynie, Indiach, Japo­nii i in. Zdziczałe jej formy spotyka się we wszystkich czę­ściach świata.
W roku wysiewu brukiew wykształca rozetkę liści i duży, mięsisty korzeń, w drugim ro­ku – łodygę kwiatową. Kształt zgrubiałego korzenia jest najczęściej kulisty spłaszczony (na ogół bardzo różnorodny), barwa skórki — żółta lub żółtobiała, główka — zielona, szarozielona lub czerwonofioletowa; miąższ żółty lub biały, soczysty, zwarty, słodka wy. Główka dobrych odmian stołowych jest gładka, nieduża, a ilość korzeni bocznych mała. Liście odziomkowe duże, u większości odmian pierza- stosieczne, owłosione lub nagie, mięsiste, ze słabym lub dość sil­nym nalotem woskowym; liście górne półobejmujące łodygę. Kwia­ty żółte lub pomarańczowe. Rośliny samo- lub obcopylne. Owoc — łuszczyna wielonasienna, zwykle nieco wygięta, z dziobkiem śred­niej długości 1 cm. Nasiona ciemnobrunatne lub czarne, drobne, prawie kuliste. Masa 1000 nasion 1,5—2,45 g.W ZSRR uprawia się brukiew głównie w strefie nieczarnoziem- nej części europejskiej, gdzie sięga daleko na północ. Okres wege­tacji trwa 120—130 dni. Brukiew znosi jesienne i wiosenne przy­mrozki do —6, — 8°C. Jest ona przeważnie rośliną pastewną, ale istnieją również odmiany stołowe. Wartość brukwi polega na wysokiej zawartości suchej masy (10—16,8%) oraz kwasu askorbino­wego (24—69,5 mg%); ponadto miąższ zawiera 5—10% cukrów (głównie glukozy), 0,6—2% białek, olejek gorczycowy, karoten, witaminy Blf B2, P (rutynę), wapń, fosfor, sód, żelazo, magnez, siarkę i in. Witamina C odznacza się dużą trwałością przy gotowaniu i przechowywaniu zimowym. Odmiany z białym miąższem mają nieco gorszy skład chemiczny, ale są plenniejsze od odmian z żółtym miąższem. Plon wynosi od 20 do 67 t z 1 ha.Surowe i gotowane korzenie oraz liście skarmia się bezpośrednie inwentarzem lub zakisza. Jako roślinę warzywną uprawia się w ZSRR głównie starą rosyjską odmianę Krasnosielskaja. Korze­nie jada się na surowo albo po uduszeniu, ugotowaniu na parze, upieczeniu, usmażeniu lub w zupach. W diecie stosuje się brukiew przy zaparciach; przeciwwskazaniem są ostre schorzenia żołądka i jelit. W lecznictwie ludowym stanowi środek moczopędny i wykrztuśny. W rejonach północnych brukiew jest cenną rośliną dostarczającą witamin.

Bawełna (Gossypium L.) należy do rodziny malwowatych (Mal- vaceae Juss.). Większość gatunków bawełny to krzewy lub nie­wielkie drzewa do 7 m wysokości (z rzadka spotyka się egzem­plarze wysokości 10—20 m). Uprawiana jest jako roślina roczna, osiągająca 1 — 1,5 m wysokości. Korzeń — palowy. Liście i łodyga są zwykle owłosione. Liście 3—7-klapowe. „Kieliszek” trwały, złożony z 3 dużych, ząbkowanych podkwiatków. Kwiat duży. Ko­rona składa się z 5 zrośniętych u nasady płatków barwy kremo­wej, żółtej lub białej. Pręciki liczne, zrośnięte w rurkę. Słupek z 3—5 znamionami. Roślina samopylna, ale niewykluczone jest zapylenie obcym pyłkiem. Owocem jest 3—5-komorowa torebka. W każdej komorze znajduje się 6—9 nasion pokrytych włoskami długimi (włókno) i krótkimi (tzw. podwłosie). Nasiona jajowate. Masa 1000 nasion waha się od 50 do 150 g.
Pierwszą na świecie przędzę z włókna bawełny wytworzono w Indiach ponad 3000 lat przed naszą erą. W literaturze europejs­kiej o bawełnie wspominają Herodot (445 r. przed naszą erą) i Teofrast (350 r. przed naszą erą).
W I wieku ludność zamieszkująca tereny obecnego Uzbekistanu i Tadżykistanu doprowadziła uprawę bawełny do rozkwitu (początek uprawy przypada, na wieki VI—V przed naszą erą). Z Azji Środkowej uprawa bawełny przyswojona przez Arabów została przez nich rozpowszechniona w krajach śródziemnomorskich (łącz­nie z Egiptem). Niezależnie od Starego Świata rozwijała się uprawa bawełny w Ameryce (roślina uprawna Majów).
Przed przyłączeniem państw środkowoazjatyckich do Rosji uprawa bawełny była rozwinięta w Bucharze, Ferganie, Samarkandzie i w dolnym biegu Syrdarii. Na Zakaukazie bawełna dostała się z Persji już przed naszą erą.
Obecnie Związek Radziecki (najdalej na północ położona strefa uprawy bawełny) zajmuje pierwsze miejsce na świecie pod względem produkcji i jakości bawełnianego włókna.
Bawełna dostarcza 70—75% całego przędzalniczego surowca pochodzenia roślinnego. Oprócz przemysłu tekstylnego włókno bawełny wykorzystuje wiele innych działów przemysłu. Z nasion otrzymuje się olej (jego wydajność wynosi 20—27%). Mączka z nasion stanowi nawóz, a po usunięciu trującego gosposiu — cenne źródło białka paszowego. W USA białko nasion bawełny, zbliżone jakością do białka mleka, używane jest jako pokarm dla dzieci.
Korę korzeni bawełny stosuje się w medycynie jako środek powstrzymujący krwawienie. Stwierdzono, że gossypol z kory korzeni jest środkiem przeciwwirusowym, likwidującym obrzęki i gojącym rany. Nalewkę ze świeżej kory korzeni stosuje się w homeopatii przy bezpłodności, zatruciach ciążowych i zakłóceniach w regularności miesiączkowania.
Olej bawełniany, wytłaczany z nasion, używany jest do produkcji maści i plastrów, włókno — do produkcji materiałów opatrunkowych.Olej bawełniany zawiera 70—80% nienasyconych kwasów wytłuszczonych, dzięki czemu jest cennym składnikiem diety chorych na stwardnienie tętnic. Stosowany jest do pozajelitowego odżywiania ciężko chorych. Obfituje też w witaminę E.